Υπέρταση και κάπνισμα

28/04/2022 , ΑΝΥΦΑΝΤΗ Π.

Τόσο το κάπνισμα όσο και η υπέρταση αποτελούν συχνούς και ιδιαίτερα σημαντικούς παράγοντες που αυξάνουν και όταν δρουν συνδυαστικά πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Ενδεικτικά, ο κίνδυνος θνητότητας διπλασιάζεται, και ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου αυξάνεται κατά 2-3 φορές περισσότερο σε ασθενείς με υπέρταση, όταν αυτή συνδυάζεται με κάπνισμα. Δυστυχώς, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το ποσοστό των ενεργών καπνιστών παραμένει υψηλό και κυμαίνεται μεταξύ 20-35%.

Ωστόσο, οι δυσμενείς επιδράσεις του καπνίσματος στο καρδιαγγειακό σύστημα επεκτείνονται στους πρώην, αλλά και στους παθητικούς καπνιστές. Ειδικότερα, μελέτες που κατέγραψαν την αρτηριακή πίεση καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου έδειξαν ότι οι καπνιστές παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης είτε πρόκειται για ασθενείς με εγκατεστημένη υπέρταση είτε για είτε άτομα με επίπεδα αρτηριακής πίεσης εντός φυσιολογικών ορίων. Ιδιαίτερα στους νέους, η εμφάνιση μεμονωμένης συστολικής υπέρτασης, δηλαδή η αύξηση μόνο της συστολικής αρτηριακής πίεσης, παρουσιάζει στενή συσχέτιση με το κάπνισμα, ενώ άτομα μέσης ηλικίας που καπνίζουν έχουν υψηλότερο κίνδυνο μελλοντικής εμφάνισης υπέρτασης ακόμα και με αρχικά φυσιολογικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Αν και κάποιες επιδημιολογικές μελέτες δεν έχουν δείξει διαφορά στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης ιατρείου, το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση συγκεκαλυμμένης υπέρτασης (δηλαδή αυξημένη πίεση στη διάρκεια της μέρας και φυσιολογική πίεση ιατρείου) με καταστροφικές επιδράσεις της στα όργανα στόχους.

Σε κάθε περίπτωση, είναι καλά τεκμηριωμένο ότι το κάπνισμα ενός και μόνο τσιγάρου προκαλεί οξέως και για τουλάχιστον 15 λεπτά σημαντική αύξηση της αρτηριακής πίεσης και των σφυγμών. Ο βασικός υποκείμενος μηχανισμός αφορά στην ενεργοποίηση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ωστόσο, το κάπνισμα πυροδοτεί ταυτόχρονα πολλαπλές άλλες επιβλαβείς διεργασίες όπως την αρτηριακή σκληρία, την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία, το οξειδωτικό στρες, την υποκλινική φλεγμονή, τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων και τη θρόμβωση. Οι μηχανισμοί αυτοί δρουν συνεργικά και αυξάνουν όχι μόνο τον κίνδυνο υπέρτασης, αλλά των καρδιαγγειακών συμβαμάτων εν γένει, συμπεριλαμβανομένων των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, της ισχαιμίας του μυοκαρδίου, και της περιφερικής αρτηριακής νόσου.

Βάσει των ανωτέρω, η διακοπή του καπνίσματος τονίζεται με έμφαση στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την υπέρταση ως το αποτελεσματικότερο και απλούστερο υγιεινοδιαιτητικό μέτρο για την πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων. Σε κάθε υπερτασικό ασθενή, το ιστορικό καπνίσματος θα πρέπει να λαμβάνεται με προσοχή. Σε κάθε επίσκεψη στο ιατρείο, θα πρέπει να αφιερώνεται χρόνος για την επεξήγηση των δυσμενών επιδράσεων του καπνίσματος στον οργανισμό και να υπογραμμίζεται η σημασία της διακοπής του ως προς την ελάττωση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου. Παρότι καθοριστική για τη συνειδητοποιημένη απόφαση του ασθενούς, η παρότρυνση και μόνο του θεράποντος ιατρού για τη διακοπή του καπνίσματος οδηγεί σε μικρό ποσοστό επιτυχίας μακροπρόθεσμα.

Για το λόγο αυτό οι ασθενείς που καπνίζουν θα πρέπει να κατευθύνονται σε ειδικά ιατρεία διακοπής του καπνίσματος. Η χρήση φαρμακολογικών μέσων όπως τα σκευάσματα υποκατάστασης νικοτίνης, η βαρενικλίνη και η βουπροπιόνη, πάντα υπό την επίβλεψη ειδικού ιατρού, μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες οριστικής διακοπής. Τα καλύτερα αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί σε συνδυασμό με συμβουλευτική υποστήριξη, οπότε και οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται έως 70-100% σε σύγκριση με μόνη την παρότρυνση του θεράποντος ιατρού.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Doll R, Peto R, Wheatley K, Gray R, Sutherland I. Mortality in relation to smoking: 40 years’ observations on male British doctors. BMJ 1994;309:901–911.

2. Groppelli A, Giorgi DM, Omboni S, Parati G, Mancia G. Persistent blood pressure increase induced by heavy smoking. J Hypertens 1992;10:495–499.

3. Halperin RO, Gaziano JM, Sesso HD. Smoking and the risk of incident hypertension in middle-aged and older men. Am J Hypertens. 2008 Feb;21(2):148-52.

4. Kotseva K, Wood D, De Bacquer D, De Backer G, Ryden L, Jennings C, et al. EUROASPIRE IV: A European Society of Cardiology survey on the lifestyle, risk factor and therapeutic management of coronary patients from 24 European countries. Eur J Prev Cardiol 2016; 23:636–648.

5. Lim SS, Vos T, Flaxman AD, Danaei G, Shibuya K, Adair-Rohani H, et al. A comparative risk assessment of burden of disease and injury attributable to 67 risk factors and risk factor clusters in 21 regions, 1990–2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet 2012; 380:2224–2260.

6. Stead LF, Buitrago D, Preciado N, Sanchez G, Hartmann-Boyce J, Lancaster T. Physician advice for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2013; 5:CD000165.

7. Stead LF, Koilpillai P, Fanshawe TR, Lancaster T. Combined pharmacotherapy and behavioural interventions for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2016; 3:CD008286.

8. Yano Y, Stamler J, Garside DB, Daviglus ML, Franklin SS, Carnethon MR, et al. Isolated systolic hypertension in young and middle-aged adults and 31-year risk for cardiovascular mortality: the Chicago Heart Association Detection Project in Industry study. J Am Coll Cardiol 2015; 65:327–335.

9. Yarlioglues M, Kaya MG, Ardic I, Calapkorur B, Dogdu O, Akpek M, et al. Acute effects of passive smoking on blood pressure and heart rate in healthy females. Blood Press Monit 2010; 15:251–256.

10. Zhang DY, Huang JF, Kang YY, Dou Y, Su YL, Zhang LJ, Cheng YB, Guo QH, Huang QF, Li Y, Wang JG. The prevalence of masked hypertension in relation to cigarette smoking in a Chinese male population. J Hypertens. 2020 Jun;38(6):1056-1063.